Πως αισθάνεται κάποιος όταν έχει αφιερώσει όλη του ζωή στο να τηρεί τους κοινωνικούς κανόνες και ξαφνικά να βρίσκεται μετέωρος από παντού γνωρίζοντας ότι όλο αυτό το οικοδόμημα που έχτισε παρουσιάζει επικίνδυνες ρωγμές και απειλεί να τον καταπλακώσει; Και πως νιώθει κάποιος που έζησε ενάμιση αιώνα πριν αντιμετωπίζοντας σχεδόν τα ίδια διλήμματα απειλούμενος επίσης και από τον σκοταδισμό εκείνης της εποχής που δεν αφήνει τις νέες ιδέες να ανθίσουν; Η Μπάρμπαρα Κινγκσόλβερ εξιστορεί στις σελίδες του βιβλίου της δύο ιστορίες που κινούνται στο ίδιο ακριβώς χώρο αλλά μέσα σε μια παράλληλη χρονική αλληλουχία ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν. Το «Χωρίς ασπίδα» είναι ένα μυθιστόρημα που υμνεί τη δύναμη του ανθρώπου να μπορεί να επιβιώνει ακόμα και μετά από τα πιο σκληρά βιώματα της ζωής.
Η Γουίλα Νοξ στα πενήντα της χρόνια συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Μετά από πολλά χρόνια στον τομέα της δημοσιογραφίας βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανεργία καθώς το περιοδικό στο οποίο εργαζόταν κλείνει ξαφνικά. Και σαν να μην έφτανε αυτό ο σύζυγος της χάνει τη μόνιμη θέση του στο πανεπιστήμιο όπου εργαζόταν ως καθηγητής. Αυτή η αναπάντεχη αναποδιά τους αναγκάζει να μετακομίσουν από τη Βιρτζίνια σε ένα παμπάλαιο ετοιμόρροπο σπίτι στο Βάινλαντ του Νιου Τζέρσεϊ και ο Γιάννος παλεύει να μπαλώσει τις ανοιχτές του τρύπες με μια προσωρινή σύμβαση με το πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφειας. Μέσα σε όλη αυτή την παράνοια που ζουν η Γουίλα θα επωμιστεί το βάρος του άρρωστου, ξεροκέφαλου αλλά και αντιδραστικού πεθερού της, την επαναστάτρια κόρη της που εμφανίζεται μετά από κάποια χρόνια απουσίας και τον νεογέννητο εγγονό της που αφήνει υπό την προστασία της ο γιος της μετά την αναπάντεχη αυτοκτονία της μητέρας του.
Και ενώ όλα γύρω τους αρχίζουν να καταρρέουν μαζί με ένα μεγάλο μέρος της κατοικίας τους η Γουίλα προσπαθεί να βρει μια διέξοδο διάσωσης του μέσα από επιχορηγήσεις ερευνώντας το ιστορικό παρελθόν του σπιτιού. Ανακαλύπτει ότι πριν από 150 χρόνια στον ίδιο χώρο ζούσε ο Θάτσερ Γκρίνγουντ, καθηγητής φυσικών επιστημών, που επίσης αντιμετώπιζε τα δικά του προσωπικά και οικονομικά αδιέξοδα. Βιώνοντας την απογοήτευση στο γάμο του με μια γυναίκα η οποία ενδιαφερόταν μόνο για τις ανέσεις και την κοινωνική άνοδο και παλεύοντας να υπερασπιστεί καινοτόμες επιστημονικές θεωρίες ενάντια στον αυταρχισμό και τον σκοταδισμό εκείνης της εποχής. Η μοναδική του παρηγοριά θα είναι η τυχαία του γνωριμία με μια ερασιτέχνιδα φυσιοδίφη, την Μαίρη Τριτ, που διατηρούσε εκτενή αλληλογραφία με τον Κάρολο Δαρβίνο αλλά και με άλλους υπέρμαχους των νέων ιδεών.
Η Μπάρμπαρα Κινγκσόλβερ εμπνέεται από την ίδια τη Μαίρη Τριτ θέλοντας να κάνει γνωστό στο αναγνωστικό κοινό το έργο της ως βιολόγου την περίοδο του 19ου αιώνα. Με βάση το ημερολόγιο της, τα κείμενα που είχε δημοσιεύσει αλλά και την αλληλογραφία που διατηρούσε με διαπρεπείς επιστήμονες εκείνης της εποχής σκιαγραφεί τον χαρακτήρα της παντρεύοντας την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία.
Στήνει μια πολυεπίπεδη πλοκή που κινείται σε μια ουτοπική κωμόπολη, το Βάινλαντ, ιδρυτής της οποίας ήταν ο τυχοδιώκτης Τσαρλς Λάντις που ονειρευόταν μια αυτάρκη αποικία βασισμένη στη γεωργία και στο πνεύμα. Θα έλεγε κανείς ότι ήταν πολύ προοδευτικός για την εποχή του. Όμως για το όραμα του Λάντις η εγκράτεια είχε ζωτική σημασία. Κάτι που τελικά, ενώ μαγνήτιζε ελεύθερα πνεύματα, επιφανείς διανοούμενους και αναμορφωτές της εποχής, επιστήμονες και σουφραζέτες, περιόριζε την ελεύθερη σκέψη μέσα από διάφορες απαγορεύσεις που επέβαλλε ως κυβερνήτης. Έτσι οι «μεγάλες προσδοκίες» του Λάντις κατάντησαν να θρέφουν τις παρωπίδες του θρησκευτικού φανατισμού, του σκοταδισμού, της ανωτερότητας του ανθρώπου και του πολέμου ενάντια στις θεωρίες εξέλιξης του ανθρώπινου είδους.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον καλούνται να ζήσουν η Μαίρη Τριτ και ο Θάτσερ Γκρίνγουντ με τις φιλελεύθερες ιδέες τους και τις δυναμικές τους προσωπικότητες βλέποντας σιγά σιγά αυτό το ουτοπικό οικοδόμημα να βουλιάζει σε έναν βούρκο που απλώνεται αργά αλλά σταθερά σε ολόκληρη την μικρή πόλη του Βάινλαντ. Κάτι που δεν έχει αλλάξει και πολύ με τα χρόνια και ακόμα και στο σήμερα όλα μοιάζουν επίσης να καταρρέουν αποδεικνύοντας ότι κάθε εποχή ενώ χαράζει τη δική της διαδρομή στην ουσία αντικατοπτρίζει τις πεποιθήσεις του παρελθόντος.
Διαβάζοντας το «Χωρίς ασπίδα» οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν ότι παρά τα 150 χρόνια που χωρίζουν τους ήρωες που έχει πλάσει η συγγραφέας εμείς που ζούμε στο τώρα περιβαλλόμαστε ακόμα από ανθρώπους που μας «μολύνουν» με την άρνηση τους να δεχθούν γεγονότα που έχουν παρατηρηθεί και μετρηθεί διεξοδικά μένοντας προσκολλημένοι στην απαρχαιωμένη άγνοια τους. Η Κινγκσόλβερ τοποθετεί τους ήρωες της στο ίδιο ακριβώς μέρος έχοντας όμως ανάμεσα τους ένα χρονικό περιθώριο ενάμιση αιώνα τονίζοντας την έννοια της αναζήτησης ενός καταφύγιου όταν οι κοινωνικές βάσεις τους τρίζουν συθέμελα εμφανίζοντας ρωγμές στη μέχρι τώρα σταθερότητα τους.
Μέσα από την επιτηδευμένη γραφή της και την πολυδιάστατη αφήγηση της θέλει να τονίσει ότι ζούμε σε μια εποχή όπου όλα είναι έτοιμα να γκρεμιστούν ανά πάσα στιγμή σε έναν κόσμο όπου έχουν έρθει τα πάνω κάτω αναγκασμένοι να δώσουμε το παρόν την ώρα που ο κόσμος καλείται να αλλάξει τις αντιλήψεις του. Με τα θέματα που θίγει η Κινγκσόλβερ στις σελίδες του βιβλίου της θέτει ερωτήματα που ταλανίζουν το ανθρώπινο είδος για χιλιετίες.
Με βάση τις αναζητήσεις της Γουίλα Νοξ γύρω από την ιστορική αξία και σημασία του σπιτιού της οικογένειας ξεδιπλώνονται παράλληλα ηθικά διλήμματα, πνευματικές προκλήσεις, κοινωνικές και οικογενειακές αντιπαλότητες, περιβαλλοντικές ανησυχίες που μας βάζουν να αναρωτηθούμε πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλες εκείνες τις αλλαγές που μεταμορφώνουν τον κόσμο μας. Και όταν αποδεικνύεται ότι όλοι αυτοί οι κανόνες με τους οποίους έχουμε χαράξει την πορεία της ζωής μας είναι μια μεγάλη ψευδαίσθηση σίγουρα αισθανόμαστε απογοητευμένοι, πρώτα από όλα με τον εαυτό μας, σαν να βρισκόμαστε σε ένα κτίσμα χωρίς στέγη η οποία έχει παρασυρθεί από θυελλώδεις ανέμους αφήνοντας μας εκτεθειμένους από παντού.
Πόσο έτοιμοι είμαστε να αφήσουμε πίσω μας όσα έχουμε καταφέρει να χτίσουμε μέχρι τώρα; Πόσο έτοιμοι είμαστε να κάνουμε το επόμενο βήμα στη ζωή μας; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αποδεχθούμε νέους κανόνες; Πόσο έτοιμοι είμαστε να δούμε τον κόσμο που μας περιβάλλει με μια άλλη ματιά; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες του αύριο χωρίς ασπίδα;
Βαθιά υπαρξιακό το βιβλίο της Κινγκσόλβερ κάνοντας μας να συνειδητοποιήσουμε ότι τα όνειρα που κάνουμε για το μέλλον μας καλό είναι να ξετυλίγονται αργά και σταθερά καθώς στη ζωή όλα είναι ρευστά και ποτέ δεν γνωρίζουμε τις μας ξημερώνει η επόμενη μέρα. Η όποια διαταραχή στην πορεία του μέλλοντος που έχουμε χαράξει δεν θα πρέπει να μας απογοητεύει ούτε να μας βυθίζει στη θλίψη της αποτυχίας αλλά να μας δίνει δύναμη να προχωρήσουμε σε μια επόμενη φάση της ζωής μας. Για να μπορούμε να συμφιλιωνόμαστε με όσα έχουμε ήδη δημιουργήσει και να δεχόμαστε με στωικότητα όσα είναι να μας έρθουν στη συνέχεια.
Το βιβλίο της Μπάρμπαρα Κινγκσόλβερ «Χωρίς ασπίδα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάπλαση.
Book Tales 