Κάθε φορά που κυκλοφορεί ένα καινούργιο βιβλίο της Ειρήνης Βαρδάκη οι φανατικοί αναγνώστες της σπεύδουν να το αποκτήσουν. Και πολύ καλά κάνουν γιατί κάθε νέο της βιβλίο είναι και μια καινούργια αποκάλυψη της συγγραφικής πτυχής της. Και η «Ζώνη 5» το αποδεικνύει περίτρανα. Αυτή τη φορά βλέπουμε ένα βιβλίο εντελώς διαφορετικό από ότι μας έχει συνηθίσει η συγγραφέας. Αυτή τη φορά η Ειρήνη Βαρδάκη εμπνέεται από μεγάλους συγγραφείς του παγκόσμιου λογοτεχνικού στερεώματος και δημιουργεί ένα εξαιρετικό δείγμα δυστοπικού μυθιστορήματος.
Η «Ζώνη 5» είναι εκείνη η περιοχή που απαγορεύεται η θλίψη σε κάθε της έκφραση. Εκεί που απαγορεύεται το δάκρυ και το μαύρο χρώμα. Εκεί που απαγορεύεται ο πόνος και η μνήμη του. Το καθεστώς του «Λευκού Στρατιώτη» δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να κλαίνε. Τους θέλει να είναι πάντα χαρούμενοι με ένα πλατύ χαμόγελο στα χείλη τους. Η θλιμμένη έκφραση είναι σημάδι της αρρώστιας. Ποιας αρρώστιας; Μα της κατάθλιψης. Ο «Λευκός Στρατιώτης» πρεσβεύει τη θεραπεία από μια καταθλιπτική κοινωνία με ολοένα και αυξανόμενες αυτοκτονίες σε παγκόσμια κλίμακα. Οι αυτοκτονίες είναι η πρώτη αιτία θανάτου για πρώτη φορά στην ιστορία του κόσμου.
Ο «Λευκός Στρατιώτης» υποτίθεται ότι παλεύει με το τέρας της αντιδραστικής κατάθλιψης που μοιάζει να τρέφεται από τις ίδιες του τις σάρκες. Η ψυχική υγεία των πολιτών είναι το κύριο μέλημα του καθεστώτος και σε κάθε δρόμο, σε κάθε στενό ακούγονται εκκωφαντικά τα εμβατήρια της χαράς που μαθαίνουν όλοι να περπατούν στον ρυθμό τους.
Οι πολίτες κυκλοφορούν στους δρόμους μόνο την ημέρα, καθώς υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα, με ένα αλλόκοτο χαμόγελο στα χείλη τους. Ένα χαμόγελο τόσο μεγάλο που πονούν τα μάγουλα τους από την υπερπροσπάθεια, ένα χαμόγελο με χείλη που τσακίζουν παράξενα, σαν να είναι τραβηγμένα με συνδετήρες. Τα ειδικά κολλύρια που μπλοκάρουν τους δακρυϊκούς πόρους αρχίζουν να ξεπουλάνε στα φαρμακεία. Κανείς δεν θέλει να ξέρει ο άλλος ότι έχει υποπέσει στο μέγιστο και χωρίς άφεση αμάρτημα… το κλάμα. Το κλάμα που είναι σιωπηλό μόνο στο εσωτερικό των σπιτιών που αποτελεί πλέον και το μοναδικό καταφύγιο πλέον της ελεύθερης έκφρασης.
Όλα πρέπει να είναι ευτυχισμένα, όλα πρέπει να είναι χαρούμενα σε μια παλέτα που ειρωνεύεται τον ίδιο της τον εαυτό. Ότι έχει να κάνει με θλιμμένο περιεχόμενο απαγορεύεται. Βιβλία, τραγούδια, ταινίες, έργα ζωγραφικής και γλυπτά ρίχνονται στην πυρά. Όλα είναι καταδικασμένα στην ανυπαρξία εκτός και αν είναι χαρμόσυνα όπως η «ευτυχία» που φέρνει στις καρδιές των πολιτών το καθεστώς του «Λευκού Στρατιώτη».
Μέσα σε αυτή την παράνοια εκτυλίσσεται η ιστορία μια γυναίκας που τόλμησε να περάσει στη «Ζώνη 5» προκειμένου να ανταμώσει ξανά το παιδί της. Το παιδί της που τόλμησε να αψηφήσει το καθεστώς, το παιδί της που τόλμησε να «φωνάξει» μέσα από τα γκράφιτι του ότι ο άνθρωπος γεννιέται κλαίγοντας και υπέπεσε στο μέγιστο αμάρτημα της αχαριστίας. Το παιδί της που βρέθηκε στη «Ζώνη 5» να αγωνίζεται καθημερινά για τη ζωή του…
Το να δημιουργήσεις ένα δυστοπικό μυθιστόρημα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που ελάχιστα γνωρίζουμε για αυτό το είδος λογοτεχνίας θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα μεγάλο ρίσκο καθώς το ελληνικό κοινό δεν έχει αγκαλιάσει με θέρμη τέτοιου είδους μυθιστορήματα όπως στο εξωτερικό. Πρωτοπόροι του είδους όπως ο Τζορτζ Όργουελ, ο Ray Bradbury, η Μάργκαρετ Άτγουντ, η Ιωάννα Μπουραζοπούλου – για την Ελλάδα – γίνονται η πηγή έμπνευσης της Ειρήνης Βαρδάκη δίνοντας της το έναυσμα να δημιουργήσει ένα εξαιρετικό γραπτό για μια δυστοπική κοινωνία σκοταδισμού που δεν διαφέρει και πολύ από τις μέρες που ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Η πανδημία που μας έκλεισε στα σπίτια μας και μας έκανε παρανοϊκούς με την καθαριότητα και την απολύμανση στο μέγιστο βαθμό, τα γεγονότα στην Αμερική που έχουν ενοχοποιήσει το γυναικείο φύλο, τις εκτρώσεις, τους έγχρωμους, τους ομοφυλόφιλους κλπ αλλά και τα εγκλήματα των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης την εποχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου γίνεται η κινητήρια δύναμη της συγγραφέως που στήνει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς φασισμού, ρατσισμού και σκοταδισμού.
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της λυρικής γραφής της Ειρήνης Βαρδάκη εξυψώνει τη «Ζώνη 5» σε ένα τρομακτικό ανάγνωσμα συνειδητοποίησης του τι μας περιμένει ίσως στο εγγύς μέλλον βλέποντας γενικώς τι αντιλήψεις επικρατούν πλέον στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Η αίσθηση ότι η κοινωνία και ο κόσμος γυρίζει προς τα πίσω ενώ είχε κάνει μεγάλα βήματα προς τα εμπρός μοιάζει να έχει κατακλύσει όλο μας το είναι κάνοντας ακόμα πιο ρεαλιστικό το κείμενο του βιβλίου. Ενός κειμένου ιδιαίτερα κοφτερού που καταφέρνει να ακρωτηριάσει την ψυχή μας όπως το καθεστώς του «Λευκού Στρατιώτη» που βίαια και επιτακτικά προστάζει τους πολίτες αλλά και τους κρατούμενους στη «Ζώνη 5» να ξεχάσουν την παλιά τους ζωή κάνοντας τους άβουλα πιόνια σε μια ολοκληρωτική κοινωνία αγέλης που αδυνατεί ΄όλο και περισσότερο να αυτοπροσδιορίσει τον ίδιο της τον εαυτό.
Η Ειρήνη Βαρδάκη καταδικάζει τα κακώς κείμενα της σημερινής κοινωνίας που θέλει τους πολίτες της χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς όρεξη να αλλάξουν την ασφάλεια της φούσκας που ζουν μέσα της αποκομμένοι από όλους και όλα, χωρίς ενδιαφέρον για ότι συμβαίνει γύρω τους, χωρίς ενσυναίσθηση για τον συνάνθρωπο τους. Στο κείμενο της αναδεικνύει την τερατώδη φύση του ανθρώπινου είδους που προκειμένου να σώσει το τομάρι του και όσους αγαπάει είναι ικανός να βυθιστεί στο σκοτάδι και να χάσει ολοκληρωτικά το μυαλό, την ψυχή και την υπόσταση του.
Η εξαιρετική δεινότητα της αφήγησης της Ειρήνης Βαρδάκη και η καταπληκτική ικανότητα της να ψυχογραφεί σε βάθος του χαρακτήρες που πλάθει είναι δύο χαρακτηριστικά που εξυψώνουν τα έργα της σε λογοτεχνικά διαμάντια. Για άλλη μια φορά η συγγραφέας μας χτυπά αλύπητα με την σκληρότητα της πένα της δίνοντας μας γροθιές στο στομάχι, δένοντας κόμπο την ψυχή μας, αφυπνίζοντας τις σκέψεις μας, σπάζοντας μας σε κομμάτια αδιαφορώντας για το αν θα καταφέρουμε να βγούμε αλώβητοι από τον κυκεώνα της αφήγησης της. Εμείς όμως κουβαλώντας μέσα μας μια μικρή δόση «μαζοχισμού» εξακολουθούμε να την αφήνουμε να μας βυθίζει στα τάρταρα της ψυχής της κάθε φορά με την σαγηνευτική γραφή της καλώντας μας να ζήσουμε μια εξωπραγματική συγγραφική εμπειρία.
Ένα τρομερά δύσκολο λογοτεχνικό είδος, όπως αυτό της δυστοπίας, γίνεται παιχνιδάκι στα συγγραφικά χέρια της Ειρήνης Βαρδάκη αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά πόσο εύκολα καταφέρνει να ελίσσεται στη σφαίρα της φαντασίας της δημιουργώντας άλλο ένα υπέροχο βιβλίο που κυριολεκτικά θα σάρωνε αν κυκλοφορούσε στο εξωτερικό. Γιατί πραγματικά δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τα μεγάλα δυστοπικά μυθιστορήματα που παρουσιάζουν μια ανεπιθύμητη, ζοφερή και τρομακτική κοινωνία του μέλλοντος. Μόνο που η «Ζώνη 5» της Ειρήνης Βαρδάκη γράφτηκε σε μια εποχή που ο «Λευκός Στρατιώτης» φαντάζει τόσο απτός και τόσο κοντινός που πραγματικά σε κάνει να ανατριχιάζεις για το πόσο γρήγορα οδεύουμε στην πλήρη αποχαύνωση μας αλλά και στην ολοκληρωτική μας καταστροφή ως ανθρώπινο είδος.
Το βιβλίο της Ειρήνης Βαρδάκη «Ζώνη 5» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας.
Book Tales 