Πολλά βιβλία αναφέρονται στο Ολοκαύτωμα καθώς οι ιστορίες που ξεπηδούν μέσα από όσους κατάφεραν να επιζήσουν από τα κρεματόρια και τη βασανιστική καθημερινότητα τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπικερνάου κυριολεκτικά συγκλονίζουν όχι μόνο τους αναγνώστες αλλά και τους συγγραφείς που επιλέγουν να καταγράψουν τις ιστορίες τους.
Τα βιβλία που έχει τύχει να διαβάσω τα τελευταία χρόνια που αναφέρονται στη ναζιστική κτηνωδία μου προκαλούσαν ένα σφίξιμο στην καρδιά και μου έδιναν πολλές γροθιές στο στομάχι. Το βιβλίο του Antonio G. Iturbe «Η βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς» είναι βασισμένο στην αληθινή ιστορία της Ντίνα Κράουτς και είναι ένα από τα πιο συγκινητικά βιβλία που έχω διαβάσει μέχρι τώρα για το Ολοκαύτωμα. Πέρα από τις ανατριχιαστικές περιγραφές για την καθημερινότητα των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης το βιβλίο του Inturbe είναι ένας ύμνος για τη ζωή και ένας φόρος τιμής στη μαγεία των βιβλίων.
Η Ντίτα ήταν ένα μικρό παιδί όταν μεταφέρθηκε με τους γονείς της, πρώτα στο γκέτο της Τερεζίν, και μετά στο Άουσβιτς. Ένα μικρό παιδί που βίωσε στην πιο τρυφερή του ηλικία τη φρίκη του πολέμου. Παρ’ όλα αυτά δεν το έβαλε κάτω και παρά το μικρό της ηλικίας της φανέρωσε από την αρχή το δυναμισμό του χαρακτήρα της αναλαμβάνοντας ίσως το πιο δύσκολο εγχείρημα. Να προσέχει τη μικροσκοπική βιβλιοθήκη που είχε προκύψει από τον Φρέντι Χιρς ο οποίος είχε δημιουργήσει ένα παράνομο σχολείο κάτω από τη μύτη των Ναζί αξιωματικών.
Για τη Ντίτα τα βιβλία είναι ολόκληρη η ζωή της. Τα προσέχει σαν να ήταν ζωντανά. Τα χαϊδεύει, τα επιδιορθώνει – με όσα μέσα μπορεί -, τα παίρνει στα χέρια της ένα προς ένα με την ίδια προσοχή που θα κρατούσε και ένα νεογέννητο. Μέσα σε αυτό το απίστευτα σκοτεινό μέρος, εκεί που η ανθρωπιά είχε χάσει το νόημα της, η ύπαρξη έστω και ελάχιστον βιβλίων θύμιζαν εποχές λιγότερο ζοφερές. Εποχές που ήταν υπό εξαφάνιση. Ο Χιρς βλέποντας την εκστατική της έκφραση και το ανοιχτό της στόμα καθώς ξεφύλλιζε τα βιβλία δεν είχε καμία αμφιβολία για την τόσο μεγάλη ευθύνη που παρέδιδε σε εκείνο το νεαρό κορίτσι.
Το μπλοκ 31 υπάγεται μέσα στο οικογενειακό στρατόπεδο και είναι γεμάτο με μικρά παιδιά. Εξωπραγματικό από τη στιγμή που τα παιδιά θεωρούνταν ο αδύναμος κρίκος από τους ναζί και εξοντώνονταν με το που έφταναν στο Άουσβιτς. Παρόλα αυτά πολλοί από τους κρατούμενους αναρωτιούνται γιατί κρατάνε τόσο παιδιά ζωντανά αλλά και γιατί υπάρχει ένας χώρος με οικογένειες μέσα σε έναν μεγάλο χειροκίνητο μύλο καταναγκαστικής εργασίας, ενός λαδωμένου γραναζιού μιας μηχανής που κονιορτοποιεί όσους δεν έχουν θέση στα μεσσιανικά σχέδια του Χίτλερ. Και όμως υπάρχει λόγος. Και αυτός φέρει το όνομα Γιόζεφ Μένγκελε.
Ο Γερμανός γιατρός που έσπερνε τον φόβο στα μάτια των κρατουμένων που έλπιζαν να μην πέσουν στα χέρια του. Εκείνος που μέσα από τα φρικιαστικά πειράματα του πάσχιζε να βρει το μυστικό της Αρίας φυλής και να θεμελιώσει τις φυλετικές του θεωρίες. Η μορφή του «Άγγελου του θανάτου» θα γίνει ο εφιάλτης της Ντίτα καθώς πιστεύει ότι την παρακολουθεί και κάθε φορά που ακούει σαν σφύριγμα μελωδίες κλασικών έργων μουσικής, μια συνήθεια που είχε ο Μένγκελε καθώς γυρνούσε μέσα στο Άουσβιτς, φοβάται ότι θα την μετατρέψει σε υλικό του εργαστηρίου του.
Σε εκείνο το μέρος όπου οι εκτελέσεις αποτελούν καθημερινή ρουτίνα, όπου άνθρωποι στοιβάζονται, μαρκάρονται και καταλήγουν σαν πρόβατα επί σφαγής, σιγά σιγά τείνουν να πιστέψουν ότι είναι αγέλη. Συναισθήματα όπως το γέλιο και το κλάμα είναι εκείνα που τους θυμίζουν ότι είναι ακόμα άνθρωποι. Και τα παιδιά ακόμα και αν βρίσκονται αντιμέτωπα με τη φρίκη του θανάτου δεν παύουν να χάνουν την παιδικότητα τους και τη δίψα τους για τη ζωή. Αν τύχει και λιγοψυχήσουν έστω και μια ιστορία ειπωμένη από τα χείλη της Ντίνα είναι ικανή να τους επιστρέψει το χαμόγελο στα χείλη.
Αλλά και η ίδια η Ντίτα δεν ξεχνά πως είναι μια έφηβη κοπέλα που όταν βρίσκεται με τις φίλες της συμπεριφέρεται όπως κάθε άλλο κορίτσι στην ηλικία της βγάζοντας προς τα έξω όλη αυτή την ανεμελιά που κρύβουν τα νιάτα της. Παρ’ όλα αυτά γνωρίζει ότι δεν είναι πια στην ηλικία που νομίζεις ότι φτάνει να επιθυμήσεις κάτι και αυτό θα γίνει. Πολλές φορές αναρωτιέται γιατί είναι ακόμα ζωντανοί. Γιατί δεν τους έχουν εξοντώσει όλους οι ναζί. Ούτως ή άλλως μια χούφτα παιδιά και έφηβοι δεν προσφέρουν τίποτα στους Γερμανούς βασανιστές.
Ο Antonio G. Iturbe παντρεύει την Ιστορία με τη μυθοπλασία και δημιουργεί ένα βιβλίο που θα παρασύρει τους αναγνώστες στην αφήγηση του μέσα από την ωμότητα του λόγου του αλλά και από την ρεαλιστικότητα των περιγραφών του. Η ακρίβεια της καταγραφής των γεγονότων μέσα από την καθημερινότητα των κρατουμένων στα στρατόπεδα Άουσβιτς – Μπικερνάου, που σίγουρα προήλθαν από την ίδια τη Ντίτα, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της γραφής του που ζωντανεύει στα μάτια των αναγνωστών τις συνθήκες που επικρατούσαν και πως κατάφερναν αυτοί οι άνθρωποι να επιβιώσουν για ακόμα μια μέρα.
Δεν είναι λίγες οι αναφορές σε ανθρώπους που έχουν σφραγίσει αυτές τις μελανές κηλίδες της ιστορίας όπως η αναφορά στην Άννα Φρανκ και στο ημερολόγιο της που βρέθηκε μετά το θάνατο της κρυμμένο στους τοίχους του υπογείου όπου κρυβόταν με την οικογένεια της. Η μικρή διαμονή της Ντίτα και της μητέρας της στο στρατόπεδο Μπέργκεν – Μπέλζε λίγο πριν την απελευθέρωση τους είναι και αυτή που σφράγισε τη λιγοστή γνωριμία της με την Άννα Φρανκ.
Τα βιβλία έχουν την τάση να διατηρούν στις σελίδες τους τη σοφία εκείνων που τα έχουν γράψει μεταφέροντας λίγη από εκείνη τη σοφία στους αναγνώστες που τα διαβάζουν. Τα βιβλία ξέρουν τα πάντα και δεν χάνουν ποτέ τη μνήμη τους. Έτσι και το βιβλίο του Antonio G. Iturbe «Η βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς» κρατά ζωντανή τη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος μέσα από τα μάτια της δεκατετράχρονης Ντίτα Κράουτς ειπωμένη με όλη τη φρίκη της ζωής της αλλά και με εκείνη την τρυφερότητα, την αγάπη και την ελπίδα για το αύριο που παρέχει σε έναν άνθρωπο η μαγεία των βιβλίων.
Βιβλία… Αυτά τα αντικείμενα που η κατοχή τους συνιστούσε τη μέγιστη των ποινών είναι εκείνα που δεν πυροβολούν ούτε τρυπάνε, δεν είναι ούτε κοφτερά ούτε επιθετικά όπλα αλλά σπέρνουν τον τρόμο στους αδυσώπητους φρουρούς του Ράιχ. Οι ναζί τα κυνηγάνε, τα ελέγχουν και τα απαγορεύουν επίμονα. Γιατί τα βιβλία είναι επικίνδυνα. Γιατί κάνουν τους ανθρώπους να σκέφτονται…
Το βιβλίο του Antonio G. Iturbe «Η βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
Book Tales 